Vive les chansons! Aznavour, Piaf, Brel en Pravi in de Top 2000

Matthijs van Nieuwkerk heeft nooit onder stoelen of banken gestoken dat hij een enorm bewonderaar is van Charles Aznavour. De ironie wil echter dat de Franse zanger van Armeense afkomst in Nederland vooral bekendstaat om zijn Engelstalige liedjes, zoals The Old Fashioned Way, She en Yesterday When I Was Young, waarvan de laatste twee in de Top 2000 staan. De Elvis Costello-cover van She uit Notting Hill staat eveneens in de lijst. Jaren geleden stonden ook Aznavours Franstalige nummers For Me… Formidable en La Mamma erin.

Dankzij het programma Chansons!, waarmee Van Nieuwkerk samen met mede-chansonliefhebber Rob Kemps dit jaar op tv te bewonderen was, is zijn favoriete Franstalige lied La Bohème de hoogste nieuwe binnenkomer in de Top 2000. In een van de laatste uitzendingen van De Wereld Draait Door zong André van Duin het Aznavour-lied in een speciaal voor hem vertaalde uitvoering.

Vaandeldragers van het chanson

Met drie Top 2000-noteringen op zijn naam mag Charles Aznavour zich met recht een van de vaandeldragers van het chanson noemen. We komen nog enkele genregenoten van Aznavour tegen in de lijst. Une Belle Histoire van Michel Fugain is al jarenlang een van de hoogst genoteerde Franse chansons in de Top 2000 en staat er al twaalf edities in twee verschillende uitvoeringen in (waarover later meer). Édith Piaf mag natuurlijk ook niet ontbreken. Haar lijflied Non Je Ne Regrette Rien kwamen we al in de eerste editie van de Top 2000 tegen en heeft altijd bij de bovenste negenhonderd posities gestaan.

Fransman Gilbert Bécaud staat als songwriter met drie liedjes in ons jaarlijkse overzicht, waarvan slechts eenmaal als uitvoerend artiest, met het liefdeslied Nathalie uit 1964. De jaren zeventig worden vertegenwoordigd door Elle Voulait Qu’on L’appelle Venise van Juliën Clerc en Non, Non, Rien N’a Changé van Les Poppys, terwijl Les Lacs Du Connemara van Michel Sardou het enige Franse chanson uit de jaren tachtig is dat we tegenkomen.

Brel en de Belgische connectie

Hoewel het chanson lange tijd het belangrijkste muzikale exportproduct van Frankrijk is (in elk geval tot Daft Punk de Franse housescene volledig op zijn kop zet), is het genre niet aan landsgrenzen gebonden. Canadees Leonard Cohen is creatief gezien schatplichtig aan de chansons en in Nederland kunnen we artiesten als Ramses Shaffy, Frans Halsema en Frank Boeijen als chansonniers beschouwen, evenals de Nederlands-Zweedse singer-songwriter Cornelis Vreeswijk.

De Belgen zaten nog dichter bij het vuur en dat hoor je, vooral bij de iconische Brusselse zanger Jacques Brel. Zijn hartverscheurende Ne Me Quitte Pas grijpt je ook ruim zestig jaar na dato nog steeds naar de strot, terwijl het eerbiedige Mijn Vlakke Land een innemend vaderlandslievend lied is. Het droeve Voir Un Ami Pleurer staat ook in de Top 2000. Dit lied wordt later door Willem Wilmink vertaald als Een Vriend Zien Huilen en gezongen door Herman van Veen.

Het chanson met Stromae

Met het overlijden van Jacques Brel in 1978 is het chanson allesbehalve dood in België. Raymond van het Groenewoud is een van de artiesten die het genre nieuw leven inblaast, zij het doorspekt met invloeden van Britse glamrock en punk. In 1980 maakt hij een cover van J’veux D’l’amour van de Canadese zanger Robert Charlebois. De uitvoering van Van het Groenewoud wordt afwisselend geschreven als J’Veux De L’Amour en Je Veux D’l’amour.

In de 21ste eeuw blijven chansons zich in België evolueren. Onder invloed van house, hiphop, funk en Afrikaanse popmuziek geeft Brusselaar Paul Van Haver alias Stromae een geheel nieuw gezicht aan het Franstalige lied. Hij breekt in 2010 door met de nummer 1-hit Alors On Danse, dat mijlenver verwijderd lijkt van de klassieke chansons, maar in zijn volgende nummer 1-hit, Formidable, weerklinkt toch de ziel van Jacques Brel.

Met de Franse slag

Veel chansons zijn bekend geworden in hun oorspronkelijke Franstalige uitvoeringen, maar door de jaren zijn er heel wat vertalingen gemaakt van weemoedige Franse liederen. Veruit de bekendste daarvan is Het Dorp van Wim Sonneveld, een vertaling van Jean Ferrats La Montagne, door Sonnevelds levenspartner Friso Wiegersma.

Ramses Shaffy voorziet Ma Dernière Volonté (Vivre) van Serge Reggiani in 1978 van een nieuwe tekst, nu getiteld Laat Me. Zowel zijn soloversie als de latere opname met Alderliefste en Liesbeth List staan in de Top 2000. Alderliefste staat ook in de lijst met een bewerking van Fugains Une Belle Histoire, in duet met Paul de Leeuw. Herman van Veen vertaalt in 1969 Brels La Chanson Des Vieux Amants naar Liefde Van Later, voor de gelijknamige elpee waarop ook zijn vertaling van Leonard Cohens Suzanne staat. Boudewijn de Groot gaat aan de haal met Een Meisje Van 16, een bewerking van Aznavours Une Enfant.

Meer covers van chansons in de Top 2000

Het zijn niet enkel Nederlandse artiesten die chansons onder handen nemen om ze makkelijker meezingbaar te maken in hun taalgebied. Grace Jones maakt een discoversie van Piafs La Vie En Rose. Paul Anka schrijft een Engelstalige tekst op Comme D’habitude van zanger Claude François. In 1969 krijgt hij Frank Sinatra zover om het op te nemen als My Way. Er volgen talloze covers. De meest succesvolle in Nederland is die van Herman Brood. Ook Elvis Presley heeft er postuum een hit mee.

Een paar jaar eerder scoort hij met een vertaling van een andere Claude François-song: Parce Que Je T’aime, Mon Enfant, nu onder de titel My Boy. Can’t Help Falling In Love is gebaseerd op het achttiende eeuwse Plasir D’amour. Neil Diamond maakt een bevlogen versie van Bécauds C’est Un Septembre (als September Morn), waarna ze gezamenlijk Love On The Rocks schrijven.

Amélie en het Songfestival

Net als het levenslied in Nederland blijven chansons populair in Frankrijk, zelfs als ze daarbuiten korte of langere tijd minder in trek zijn. De zwalkende interesse voor het serieuze Franse lied aan het begin van de 21e eeuw is pijnlijk zichtbaar in de hitlijsten, met enkel onehitwonders als Alizée (Moi… Lolita) en In-Grid (Tu Es Foutu). De Vlaamse Kate Ryan brengt het er beter van af, zij het met covers van Mylène Farmer, Desireless en France Gall. Yann Tiersens soundtrack van de film Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain zorgt voor hernieuwde interesse in Franse muziek, met name het stuk Comptine D'un Autre Été: L’après-midi.

Daarnaast brengt het Eurovisie Songfestival sinds 1956 chansons en andersoortige Franse liederen de huiskamers binnen, zij het met wisselend succes. De laatste overwinning dateert uit 1977 (L’oiseau Et L’enfant van Marie Myriam), al slaagde Barbara Pravi er met het wonderschone Voilá in om de hoogste notering in dertig jaar tijd voor Frankrijk binnen te halen. Ze scoorde 25 punten minder dan de winnaar, de Italiaanse band Måneskin met Zitti E Buoni. Beide songfestivalnummers komen de Top 2000 binnen.

La Bohème in de NPO Radio 2 Top 2000

Dankzij de hernieuwde interesse in chansons is La Bohème van Charles Aznavour dit jaar de hoogste binnenkomer in de NPO Radio 2 Top 2000. Het nummer staat op 278 in de lijst.