Hoe Nina Simone de anthem van de Burgerrechtenbeweging schreef

Natuurlijk verhuisde schrijfster Lorraine Hansberry in de jaren '50 naar Harlem, New York. Het was namelijk in die wijk waar vanaf de jaren '20 de zogeheten Harlem Renaissance begon. Afro-Amerikanen waren destijds een jaar of twintig bevrijd van de ketenen van slavernij en deze zogeheten freed men trokken massaal van de zuidelijke plantages naar steden in het noorden. Daar vonden ze werk in de fabrieken, vochten - weliswaar in aparte zwarte pelotons - in de Eerste Wereldoorlog en probeerden een eigen bestaan op te bouwen, in een klimaat waar discriminatie en segregatie echter nog aan de orde van de dag waren.

Bakermat voor kunstenaars

In het Harlem van de jaren '20 kregen de Afro-Amerikanen voor het eerst sinds ze voet aan wal zetten in de VS de kans om zichzelf te uiten, met name op artistiek gebied. Harlem bleek de bakermat voor schrijvers, schilders, beeldhouwers en muzikanten, waar ze zogeheten Pan-African kunst maakten, geïnspireerd door hun Afrikaanse roots én slavernijverleden. Het was daar dat jazz werd ontwikkeld en voet aan de grond kreeg, resulterend in een bruisend nachtleven en vurige huisfeestjes, ook wel struts genoemd, waar blanke New Yorkers uit Manhattan maar wat graag nachten doorhaalden.

Voorloper van de Burgerrechtenbeweging

Een sleutelfiguur in deze Harlem Renaissance was William Edward Burghardt Du Bois (foto boven), een schrijver die als eerste zwarte Amerikaan afstudeerde aan Harvard en die rond 1910 de National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) oprichtte, een beweging die streefde naar burgerlijke vrijheid, gelijke economische kansen, fatsoenlijke behuizing en gelijke toegang tot onderwijs voor Afro-Amerikanen en daarmee de voorloper was van de Burgerrechtenbeweging van Martin Luther King.

Een typisch schilderij van The Harlem Renaissance, gemaakt door Archibald Motley:

Lynchlied

Lorraine Hansberry kwam in de jaren '50, toen ze verhuisde van Chicago naar Harlem, in contact met WEB Du Bois, waar ze werkte voor het Pan-Afrikaanse krantje Freedom, waar Du Bois als intellectueel aan verbonden was. Voor dit krantje was Hansberry in Georgia, waar ze de rechtszaak tegen Willie McGee versloeg, een Afro-Amerikaan die verdacht werd van het verkrachten van een blanke vrouw en via een soort van snelrecht tot de doodstraf werd veroordeeld. Het verleidde Hansberry tot het schrijven van het aangrijpende gedicht 'Lynchsong':

I can hear Rosalee

See the eyes of Willie McGee

My mother told me about

Lynchings

My mother told me about

The dark nights

And dirt roads

And torch lights

And lynch robes

The faces of men

Laughing white

Faces of men

Dead in the night

sorrow night

and a

sorrow night

Rozijn in de zon

Het gedicht was het signaal voor Hansberry (foto onder) om meer van dit soort maatschappijkritisch materiaal te schrijven. Zo voltooide ze in 1957 het toneelstuk A Raisin In The Sun, een term die ze kaapte uit het gedicht 'Harlem' van Langston Hughes, ook al zo'n kopstuk uit de Harlem Renaissance ("What happens to a dream deferred? Does it dry up like a raisin in the sun?"). Met dit toneelstuk werd Hansberry de eerste zwarte toneelschrijver wiens toneelstuk op Broadway werd gespeeld. Het gaat over een arme zwarte familie in de getto van Chicago. Het toneelstuk werd genomineerd voor prestigieuze Tony Awards en is later nog verfilmd, tot een musical verwerkt en aan het begin van deze eeuw nogmaals verwerkt tot toneelstuk, waarin P. Diddy een rol speelde.

In de kiem gesmoord

Door het toneelstuk was de naam gevestigd van Hansberry, die zodoende ook meteen kopstuk werd van de Burgerrechtenbeweging. In die hoedanigheid kwam ze in contact met Nina Simone, met wie ze vrienden werd en zelfs peetmoeder van Nina's dochter Lisa. Helaas heeft ze na het succesvolle eerste toneelstuk nooit echt meer ander werk kunnen voltooien, aangezien midden jaren zestig alvleesklierkanker werd geconstateerd, waaraan ze in 1965 overleed.

'Jong, getalenteerd en zwart'

Na haar dood lag er nog veel onvoltooid werk op de plank. Haar ex-man Robert Nemiroff, ook een schrijver, besloot een gedeelte van dit werk te bundelen tot een nieuw toneelstuk, getiteld: 'To Be Young Gifted And Black', wat ook de titel was van haar postume autobiografie. Nina Simone had het in die jaren niet makkelijk met het verlies van haar vriendin. Dus toen zij en haar liedjesschrijver Weldon Irvine in 1969 bij elkaar kwamen voor het nieuwe album van Simone, Black Gold (1970), was er geen lange discussie voor nodig om een nummer 'To Be Young Gifted And Black' te schrijven. Het nummer zou uiteindelijk uitgroeien tot een anthem van de Burgerrechtenbeweging.

bron foto

Boodschap voor de blanke

In het filmpje hieronder hoor je een ontroerde Nina Simone tijdens een concert in 1970, waar ze het hoe en waarom van het nummer uit de doeken doet. Wanneer je haar zo hoort, met een gebroken en oprechte stem, klinkt Nina Simone ineens heel dichtbij. En ze heeft ook nog een duidelijke boodschap voor de blanke mensen in de zaak: "It is not addressed primarely to white people, though it does not put you down in any way; it simply ignores you."

Dit artikel was in het kader van onze Selma-Week. Lees hier alle artikelen over de film Selma, de film over het leven van Martin Luther King.