Hoe zaak tegen downloaden een ravage veroorzaakte

“Het is duidelijk dat wanneer muziek gratis te downloaden is, de muziekindustrie niet levensvatbaar is. (…) Niemand werkt gratis, waarom zouden muzikanten dat wel doen?” Aan het woord is één van de meest gerespecteerde rockers van dat moment: drummer Lars Ulrich van Metallica. Het is 11 juli 2000 en hij getuigt voor een senaatscommissie in Washington D.C..

Zijn speech is onderdeel van de aanval die de band opent op het gratis downloaden van muziek. En specifieker op Napster: een stukje software dat muziekliefhebbers destijds in staat stelt om bestanden wereldwijd te delen en te downloaden. Een programma dat op dat moment wereldwijd bijna 20 miljoen actieve gebruikers heeft. Dat zijn een hoop vijanden om in één klap te maken.

Strijd gewonnen, fans verloren

Metallica is niet de eerste partij die een grote rechtszaak aanspant tegen Napster. Kort daarvoor is een groep platenmaatschappijen een vergelijkbare zaak begonnen. Onder hen Sony, Interscope en Motown, om er maar eens een paar te noemen. Maar deze bedrijven hebben dan niet wat Metallica wel heeft: een publiek gezicht als Lars Ulrich.

Metallica wint de zaak, maar verliest tegelijkertijd. De reacties op de zaak zijn namelijk desastreus voor het imago van de zogeheten ‘outlaw metalheads’. Want die 335.000 mensen die dankzij deze rechtszaak verbannen worden van Napster, zijn wél mensen die er bewust voor gekozen hebben om Metallica te downloaden. Het zijn downloaders die graag naar de band willen luisteren. Achter de 'vijand' gaan heel veel fans schuil.

Desastreuze imagoschade

In de imago-wond wordt daarna nog flink gewreven door Napster: “Sommige artiesten doen het puur voor de muziek, anderen doen het voor het geld. Metallica heeft laten zien aan welke kant zij staan.” De satirische animatieserie South Park gooit er nog een schepje bovenop. In de vernietigende aflevering Christian Rock Hard, wordt Lars Ulrich te kakken gezet als een inhalige idioot. Om nog maar te zwijgen over de nieuwe bijnaam die de band op dat moment heeft gekregen: Metalligreed.

En het gaat op dat moment toch al niet zo lekker met de band. Net na de rechtzaak, op het punt dat de band wil beginnen aan nieuwe opnames, wordt zanger James Hetfield opgenomen in een afkickkliniek. In 2002 verlaat Bassist Jason Newsted de groep om aan eigen projecten te werken. En het nieuwe album St. Anger wordt niet door iedereen met open armen ontvangen: sommige critici missen de gitaarsolo’s en vinden het nieuwe ‘blikkerige’ drumgeluid niet om aan te horen.

Echo’s in het heden

De echo’s van Metallica vs. Napster hoor je nu nog als het gaat over de inkomsten die muzikanten krijgen als ze hun muziek op YouTube of Spotify beschikbaar stellen. In hoeverre heeft de artiest controle over de distributie? En wat stelt een technologiebedrijf tegenover het verspreiden van die muziek op hun platformen? Er zijn zelfs artiesten als Taylor Swift en Adele die hun muziek lange tijd weerden van de grote streamingsdiensten.

Lars Ulrich zei in 2000 tegen de senaatscommissie: “Hou in gedachten dat de primaire inkomstenbron van artiesten de verkoop van platen is.” Die situatie is, mede door initiatieven als Napster, totaal veranderd. Uit een onderzoek in 2013 onder 5000 muzikanten bleek dat slechts 6% van de inkomsten van muzikanten nog uit de verkoop en streaming van nummers komt. Het grootste deel van de inkomsten komt nu uit optredens, waarvan de ticketprijzen de laatste jaren fors zijn gestegen.

In 2018 wordt Metallica-gitarist Kirk Hammett gevraagd hoe hij terugkijkt op deze periode. “Dat hele Napster gebeuren, dat heeft ons niet geholpen,” aldus Hammett. Hij kijkt naar de interviewer en wijst dan indringend met zijn vinger. “Maar we hadden wel gelijk. We hadden gelijk over Napster. Wie ook zegt ‘Metallica had het verkeerd’.”

Meer van dit soort artikelen lezen? Word dan lid van onze WhatsApp Muziek Service.