Rahsaan Roland Kirk

Kunde

Als er over Kirk gepraat wordt, is er altijd veel aandacht voor zijn rarigheden, hij blies meerdere toeters tegelijk, bouwde zijn eigen instrumenten en haalde grappen uit op het podium. Maar, Kirk was een oneindig creatieve artiest, er is geen andere improviserende saxofonist die zich kan meten aan zijn alomvattende techniek. Een techniek die elk aspect van jazz aankon, van Dixieland tot freejazz, en mischien was er nog nooit zo'n spontaan vindingrijke jazzmuzikant als hij. Zijn vermogen om een solo te maken was uniek. Kirk verstond de kunst om zijn improvisaties af te passen, te vormen en te sublimeren naar een buitengewone graad. Bij, welke Kirk solo dan ook, nèt op het punt in zijn optreden als het er uit zag dat hij het spanningsniviveau niet nog hoger kon brengen, leek hij altijd in staat om nóg een stapje verder te gaan.

Leven

Kirk was ziende geboren, maar werd blind toen hij twee was. Zijn eerste intrumenten waren bugle en trompet en leerde daarna klarinet en C-melody sax. Kirk begon professioneel tenorsax te spelen in R&B bands toen hij 15 was. In zijn tienerjaren ontdekte hij de "manzello" en "stritch"; de eerste was een aangepaste versie van de saxello, die weer een lichtgebogen variant van de B flat sopraansax was, de tweede een omgebouwde rechtstreekse E flat alto. Aan deze en andere instrumenten, maakte Kirk zijn eigen berbeteringen. Hij hervormde alle drie zijn saxen zodat ze tegelijkertijd konden worden bespeeld; zijn linker hand was bijvoorbeeld voor de tenor, de rechter speelde de manzello, en bonkte op de stritch. Zijn zelfbedachte techniek werd gedemonstreerd op de eerste plaat van Kirk: "Triple Threat" in 1956. Rond 1960 hoorde men een alarmfluit in zijn solos en in '63 had hij de circulaire ademtechniek onder de knie, daarmee kon hij doorspelen zonder adempauze.

Politiek

Kirk werkte in Louisville voordat hij verhuisde naar Chicago in 1960. Dat jaar maakte hij zijn tweede plaat: "Introducing Roland Kirk", met daarop ook saxofonist/trompetter Ira Sullivan. In 1961, trad Kirk op in Duitsland en werkte drie maanden met Charles Mingus. Daarna leidde Kirk vooral zijn eigen groep, de Vibration Society, en maakte veel opnames met veel meespelers. Begin jaren '70 is Kirk een soort activist; hij leidde de "Jazz and People's Movement," een groep die ijverde voor nieuwe kansen voor jazzmusici. De groep hanteerde de tactiek van het verstoren van opnames van radio en televisie programma's als protest tegen het geringe aantal Afro-Amerikaanse muzikanten die werk vonden bij de zenders en platenstudios.

Muziek

In de loop van zijn carriere bracht Kirk veel nog niet gebruikte instrumenten in de jazz. In aanvulling op de saxofoons, speelde Kirk neusfluit, piccolo, harmonica en zelfontworpen instrumenten zoals de "trumpophone" (een trompet met een mondstuk van de sopraansax) en de "slidesophone" (een kleine trombone of schuiftrompet, ook met een mondstuk van een sax). Kirk werd in 1975 getroffen door een beroerte, hij werd voor de helft verlamd, maar zijn zelfgemaakte saxofoontechniek stelde hem in staat om door te spelen; van begin 1976 tot zijn dood een jaar later speeelde Kirk met één hand.