Programma

Kijken naar lijken: waarom zou je dat doen?

Nieuws
Kijken naar lijken: waarom zou je dat doen?

Als je een beetje de weg op het internet kent heb je binnen een paar klikken de meest gruwelijke foto's op je beeldscherm. Van slachtoffers van een ernstig auto-ongeluk bijvoorbeeld, maar waarom kijken mensen daar naar? In Spijkers met Koppen legt dr. Nadia de Vries uit waar dit gedrag vandaan komt.

In december promoveerde Nadia aan de Universiteit van Amsterdam op haar proefschrift 'Digital Corpses: Creation, Appropriation and Reappropriation'. Waar jongeren nu via de Momo of Choking Challenge zoeken naar het randje van hun uithoudingsvermogen, deden ze dat begin deze eeuw op zogeheten shocksites. "Dat zijn websites waar je naartoe gaat als je wilt schrikken en walgen."

Niet alleen choquerend

Toch hebben de heftige afbeeldingen ook een functionele waarde. "Er zijn mensen die de afbeeldingen opzoeken omdat ze soortgelijke trauma’s hebben meegemaakt. Veteranen en oorlogsslachtoffers bijvoorbeeld, om zich te vereenzelvigen met de realiteit", vertelt Nadia.

Nadia's onderzoek richt zich niet alleen op de choquerende kant van onlinefoto's van overledenen. De beelden van George Floyd en Alan Kurdi, het Syrische jongetje dat in 2015 levenloos op een Turks strand lag, wakkerden bijvoorbeeld juist een activistische beweging aan. "Ik verwachtte een sadistische en sensationele wereld. Maar er zijn wel degelijk functies aan die foto's verbonden. Die foto's van George Floyd creëerden bewustzijn."

Vroeger was kijken naar lijken gebruikelijk

Foto's van lijken zijn nu misschien abnormaal, vroeger was dat wel anders. "In de negentiende eeuw was het veel normaler. Met name in het Verenigd Koninkrijk, waar gezinsportretten van olieverf normaal waren en waar veel kindersterfte was. Die kinderen leefden niet lang genoeg om een olieverfportret van zichzelf te krijgen. Het was toen gangbaar om een foto van het zojuist overleden kind te maken, om toch een aandenken te hebben en een bevestiging te krijgen dat de overledene bij God was."

Dat we de dood als iets pervers en choquerends zijn gaan zien, komt volgens Nadia vooral door de medische revolutie. "Door de medische ontwikkelingen alsook door de wereldoorlogen houden we het meer op afstand. We vinden het eng. We willen overleven en dan is het gezond om niet te veel met de dood bezig te zijn."

Op de vraag of Nadia zelf zou willen worden gefotografeerd na haar dood, zegt ze: "Als ik aan een ernstige ziekte zou overlijden en mensen daarvan bewust zou willen maken, zou ik dat wel overwegen. Maar als ik in een verschrikkelijk ongeluk terecht kom, dan liever niet."