Hammond: Van 'poor man's' kerkorgel naar muzikaal icoon

Hij was ingenieur van beroep, die Laurens Hammond (1895-1973). Talloze uitvindingen deed hij; er staan ongeveer 110 patenten op zijn naam, zoals een bepaald soort klok en het Teleview-system. Maar Hammonds meest beroemde creatie is zonder twijfel het Hammondorgel, waarmee de uitvinder zijn stempel drukte op de hedendaagse muziek. Van reggae tot rock: het Hammondorgel is overal te horen.

Goedkoop kerkorgeltje

In eerste instantie ontwierp Laurens het Hammondorgel in 1935 voor kerken, ter vervanging van het pijporgel. Pijporgels kostten een flinke duit en lang niet alle kerken konden zo’n orgel betalen. Daarom ontwierp Hammond een elektronische en veel compactere versie. Het Hammondorgel werd meteen een groot succes; in de eerste drie jaar kochten maar liefst 1750 kerken het instrument.

Wel/niet een orgel

Hoewel het geluid van de Hammond in sommige opzichten wel degelijk verschilde van een pijporgel, leende het instrument zich prima voor kerkdiensten. Niet iedereen was blij met de komst van het elektronische orgel; de Federal Trade Commission klaagde in 1936 Hammond Instrument Company aan, omdat ze vonden dat het bedrijf de term ‘orgel’ niet mocht gebruiken voor de Hammond. Uiteindelijk mocht het instrument toch een orgel genoemd worden, toen experts tijdens een blinde test het verschil tussen een Hammondorgel en een pijporgel niet konden horen.

Manualen, drawbars en Leslie

De meeste Hammonds hebben twee manualen (‘toetsenborden’ die met de hand worden bespeeld). Deze manualen lijken op de toetsen van een piano. Ook heeft het orgel pedalen die met de voet worden bespeeld. Een pijporgel heeft registers, waarmee de klankkleur kan worden bepaald. Ter vervanging hiervan heeft een Hammondorgel zogeheten drawbars. Met deze schuifknoppen kunnen ontzettend veel verschillende sounds worden gecreëerd.

Het hart van het Hammondorgel is de motor. Daarnaast worden veel Hammonds versterkt door een Leslie-speaker. Benieuwd hoe dit er allemaal uitziet? In onderstaand fragment van de televisie-uitzending van de Zwarte Lijst leggen Sven Hammond en Orgel Vreten uit hoe een Hammondorgel werkt.

Van Jazz tot Prog rock

Hoewel het Hammondorgel begon als kerkorgel, werd het instrument al snel populair in andere genres. In eerste instantie was dit in de jazz ter vervanging van big bands. Artiesten als Jimmy Smith en Count Basie maakte het Hammondorgel bekend onder het grote publiek. De Hammond-koorts vloog de oceaan over naar het Verenigd Koninkrijk, waar het instrument in de rock terecht kwam, bij bands als Deep Purple. Het orgel speelde ook een belangrijke rol in progressieve rock.

Prog-bands die het Hammondorgel veel gebruikten waren bijvoorbeeld Yes, Genesis, Pink Floyd en Kansas. Uiteindelijk komt het Hammond orgel in talloze genres terug (zie ook ons lijstje waarin de Hammond een prominente rol speelt).

Dit was een artikel in ons Dossier Instruments. Klik hier voor alle artikelen.