Hoe rassenscheiding ons blues schonk (en boogiewoogie)

Ooit gehoord van juke joints? Robert Johnson? Muddy Waters? Juist, het verhaal achter rassenscheiding en discriminatie neemt dus uiteindelijk toch nog een positieve wending. Voordat we over juke joints kunnen vertellen, moeten we eerst de historische achtergrond uitleggen. Hier alvast een nummer dat is ontstaan in de zogeheten juke joint.

Het ontstaan van de Amerikaanse grondwet

Op 17 september 1787 werd de laatste hand gelegd aan de Amerikaanse grondwet. Het duurde echter nog tot 1789 voordat-ie daadwerkelijk in gebruik werd genomen. De grondwet bestond destijds uit 7 artikelen en dat is over de jaren niet veranderd. Wel zijn diverse amendementen toegevoegd. Deze toevoegingen vervangen niet de tekst uit de originele grondwet, maar vullen het aan.

13de, 14de en 15de amendement

Toen de burgeroorlog voorbij was in 1865 en het Noorden zegevierde, begonnen zij aan de reconstructie van de originele grondwet. Tot dan toe waren al 12 amendementen verwerkt. Hetzelfde jaar nog werd de 13de toevoeging ingevoerd. Deze hield in dat slavernij officieel verboden werd in de Verenigde Staten. Wel mocht de federale politie gedwongen werk opleggen aan veroordeelden, mits dit geen wrede werkzaamheden waren. Drie jaar later werd het 14de amendement toegevoegd. Dit gaf alle burgers van de VS gelijke bescherming op basis van dezelfde rechten. Deze toevoeging werd voornamelijk gebruikt om racisme tegen te gaan. Het 15de amendement werd in 1870 toegevoegd. Dit verbood elke overheid in de VS een burger op grond van ras, kleur of vroegere arbeidsstatus (slaaf) het stemrecht te ontzeggen. Daarmee was in theorie de slavernij en racisme in de VS volledig afgeschaft.

Jim Crow-wetten

In de praktijk werkte het helaas niet zo. De zuidelijke staten hadden lak aan de herziene grondwet van 1865, die slavernij voorgoed afschafte. Zij zetten gezamenlijk enkele wetten op, die te boek staan als Black Codes. Deze wetten beperkten de burgerrechten van Afro-Amerikanen en zijn vernoemd naar ‘Jump Jim Crow!’, een liedje van een blanke komiek halverwege de 19de eeuw. Een zogenoemde blackface-act - bekend terrein in Nederland sinds de Zwarte Piet-discussie - waarbij de acteur zich zwart schminkt, zijn lippen rood verft en zichzelf compleet belachelijk maakt. Deze Jim Crow-wetten vormden de essentie van de rassenscheiding die pas in de jaren zestig met de Civil Rights Act voorgoed verdween.

Juke joints

Naar aanleiding van de Jim Crow-wetten, werden aan het eind van de 19de eeuw de zogeheten juke joints opgericht. Dit waren informele gelegenheden die voornamelijk door Afro-Amerikanen werden opgezet in zuidelijke staten, voornamelijk omdat ze niet in de 'witte' tenten en clubs mochten komen. In een juke joint kon je eten, drinken (vaak illegaal gestookt, 'moonshine'), zingen en dansen. En soms gokken. Juke joints ontstonden vooral op kruisingen van wegen in het buitengebied, of aan de rand van dorpen.

De muziek van juke joints

In juke joints werden diverse soorten muziek live gespeeld. Het begon met de zwarte 'folk-rags'. Ragtime was een Afro-Amerikaans genre dat later evolueerde in wat wij kennen als jazz. In de jaren '80 en '90 van de 19de eeuw kwam de boogiewoogie op. Niet lang daarna begon de blues en andere rustige dansmuziek te bruisen. De muziek werd aanvankelijk ter vermaak live gespeeld, zodat bezoekers konden dansen. Eerst door solomuzikanten, later ook door duo's en trio's. Uiteindelijk werden deze genres ook buiten de juke joints geadopteerd en ontstonden big bands met grote bezettingen. Toen de jukebox werd gelanceerd, verving deze soms de livemuziek in juke joints. Het woord 'juke' is hoogstwaarschijnlijk afgeleid van het woord 'joog', een creools woord van de Afro-Amerikanen in de zuidelijke staten van de VS, wat zoveel betekent als rommelig, chaotisch en onzedelijk.

Muzikale helden begonnen in juke joints

Juke joints waren voor zwarte muzikanten de enige mogelijkheid om op te treden. Vaak alleen voor een gratis maaltijd en hooguit een handje fooi speelden onder andere blueshelden Robert Johnson, Son House en Charley Patton regelmatig avonden lang in juke joints. Aanvankelijk was er weinig respons op de muziek, op een dansende menigte na. Na verloop van tijd bouwden muzikanten een reputatie op en werden ze bekender en sinds de jaren veertig/vijftig ontdekten ook de grote labels de typische juke joint-sound. Tegenwoordig kennen we House Of Blues, muziekhallen gebaseerd op juke joints. Zo zie je maar, elk nadeel heeft zijn voordeel, ook in de VS. Want zonder de Jim Crow-wetten hadden we waarschijnlijk nooit die prachtige muziek uit de juke joints gekend.

Muddy Waters - 'You Shook Me'

Dit is een artikel in het kader van onze Selma-week. Voor alle artikelen over Martin Luther King en zijn Burgerrechtenbeweging, klik hier.