Van afdankertje naar vernieuwende jazzstijl: The Harlem Hamfats

Dat er ook al vroeg in Harlem muziek wordt gemaakt is een feit. In een periode van artistieke ontwikkeling van Afro-Amerikanen die The Harlem Renaissance wordt genoemd, staan artiesten op als Louis Armstrong, Ella Fitzgerald, Count Basie, Billie Holiday en Dizzy Gillespie. Wanneer jazz zijn basis al heeft gelegd in de Verenigde Staten, komt in 1936 de band The Harlem Hamfats om de hoek kijken. Maar de naam van de jazzgroep heeft een nare smaak, al zou je dat op het eerste gezicht niet verwachten. En de beste heren blijken niet eens uit Harlem of überhaupt uit New York te komen.

Chicago jazz

Rondom het jaar 1917 begint de jazz in Chicago op te bloeien. De stad wordt met het genre besmet doordat zuiderlingen naar het noorden trekken en de muziek van de plantages meenemen. Dixielandmuziek uit New Orleans wordt meegebracht en al gauw richt Louis Armstrong zijn Hot Five op in Chicago. Hij is daarmee één van de grondleggers van deze nieuwe vorm van jazz. De overgang van New Orleans Jazz naar de nieuwe stijl kenmerkt zich door de grotere geïmproviseerde solo's in tegenstelling tot de korte breaks van eerst. De snellere tempo's en gebruik van gitaar en basgitaar - in plaats van de gebruikelijke tuba en banjo - onderscheiden Chicago jazz van Dixieland - zoals je hieronder hoort.

'Hamfats' zijn afdankertjes

In het begin van de twintigste eeuw wordt op straat de term 'hamfat' voor het eerst gebruikt. Het woord betekent zoiets als afdankertje, tweede keus of slechte vervanger. Anderen suggereren dat een hamfat ook wel staat voor het slechte en goedkopere deel van een stuk vlees. In ieder geval is het een rare benaming voor een jazzgroep. Een beetje denigrerend naar jezelf, helemaal als je pretendeert een sterke line-up te zijn die stevige jazz produceert.

Geen Harlemmer te vinden

De band bestaat uit twee broertjes uit Mississippi, drie mannen uit New Orleans en drie uit Chicago, waar de band zich vestigt en de muziekindustrie betreedt. Jay Mayo "Ink" Williams is een scout voor zwarte muzikanten, die in die tijd act na act weet te strikken op Decca Records en daar de zogeheten Race Records produceert. Hij raapt de muzikanten her en der bij elkaar om The Harlem Hamfats op te richten.

'Maak maar muziek!'

Vrij simpel, maar dat is het motto van Williams. Het achttal muzikanten wordt bij elkaar gebracht om platen te maken. Met gitaar, mandoline, bass, trompet, klarinet, piano en drums creëert het achttal een vrij breed geluid, maar is tegelijkertijd één van de eerste 'kleinere' jazzbands. Doordat de muzikanten van diverse steden afkomstig zijn, zijn er ook meerdere invloeden terug te horen in hun muziek. Zo vormt zich een mengeling van blues, swing jazz en Dixieland.

Transformatie van achtergrond naar leiders van dansmuziek

In eerste instantie speelt de groep als achtergrondband voor andere jazz- en blueszangers, zoals Johnny Temple, Rosetta Howard, en Frankie Jaxon. Wellicht dat 'Hamfat' een referentie is naar die functie als achtergrondband, waardoor ze zichzelf minderwaardig achten. Wanneer ze hun eigen nummers beginnen uit te brengen, lijkt het echter zoveel potentie te hebben, dat ze een contract krijgen aangeboden voor maar liefst vijftig uitgaven. 'Oh! Red' is de debuutsingle die in 1936 meteen voor bekendheid zorgt. Uiteindelijk is het nummer populair genoeg dat zelfs Count Basie, Blind Willie McTell en later Howlin' Wolf coverversies uitbrengen.

Ook een ander nummer zou later nog hergebruikt worden. Wat The Harlem Hamfats oorspronkelijk als 'The Weed Smoker's Dream' uitbrengen, wordt later herschreven tot 'Why Don't You Do Right?'. Het origineel gaat - zoals de titel al doet vermoeden - over drugsgebruik en de beleving ervan. De door Lil Green in 1936 herschreven versie bevat minder referenties naar drugs, waardoor de titel ook wordt aangepast. Het nieuwe nummer gaat dan over een geheime minnaar en haar arme vriend. Vijf jaar later neemt Peggy Lee met het Benny Goodman Orchestra de bekendste versie van het nummer op.

Bescheiden succes

Dat de originele muziek van The Harlem Hamfats veelal over drugs, drank en seks vertelt, is waarschijnlijk ook meteen hun bottleneck. Want de groep is nooit écht doorgebroken. Ondanks dat worden ze wel als één van de belangrijke jazzformaties uit die tijd genoemd. Ze zijn vooral innovatief geweest door het combineren van diverse stijlen en het spelen van echte dansmuziek. Later zou Louis Jordan zijn nieuwe 'jump blues' - dat daarna op zijn manier weer leidt tot rhythm & blues - ontlenen aan de muziek van The Harlem Hamfats.

Dit is een verhaal uit het dossier Groups. Voor alle verhalen uit dit thema klik je hier.