Zap Mama: intercontinentale muziek uit België

Stromae was zes jaar oud, toen Marie Daulne haar eerste album uitbracht in 1991. Dat album heette net zoals haar band: Zap Mama. Waarom we Stromae aanhalen in dit verhaal - niet per se een Radio 6-artiest - is omdat Marie Daulne net als Paul van Haver voor 50 procent Waals is en voor 50 procent Afrikaanse roots heeft, Zap Mama Congolees en Stromae Rwandees. Bovendien laveert Stromae met zijn sound net als Zap Mama tussen talloze verschillende stijlen.

Indrukken opzuigen

Het begon pas echt op haar twintigste, toen haar moeder voor het eerst traditionele Pygmeemuziek aan haar liet horen. Dat was voor Marie in 1984 het sein om terug naar Afrika te gaan, waar ze de eerste jaren van haar jeugd doorbracht totdat haar vader werd vermoord, ze met haar moeder het oerwoud in moest vluchten en uiteindelijk door het Belgische leger in veiligheid werd gebracht. Eindelijk was ze weer op haar geboortegrond toen ze voet zette in Kinshasa en op zoek ging naar de essentie van de muziek van de Pygmeeën, die met name hun stem als instrument gebruiken.

En of ze die techniek onder de knie kreeg. Ze was toen al beïnvloed door de muziek van Etta James, wiens 'Damn Your Eyes' precies op tijd kwam in tijden van liefdesverdriet. Na haar verblijf in het oerwoud van Congo reisde Marie naar andere delen van Afrika en zoog alle indrukken op. Eenmaal terug formeerde ze een kwintet met vier vrouwen die net als zij Afrikaanse roots hadden en in 1991 verscheen het eerste album.

Laveren tussen werelddelen (Afropea)

Inmiddels is ze nog alleen Zap Mama en nodigt voor haar albums en optredens gastartiesten uit. Sinds dat eerste album in 1991 bracht ze nog negen albums uit met ReCreation in 2009 als voorlopig laatste wapenfeit, ook omdat ze in 2014 te zien was in het toneelstuk The Legend of Yauna, waar ze een lid van de Black Panther-beweging speelt en ze aantoont dat ze meer in haar mars heeft dan zingen alleen.

In haar 10 albums raakte ze tientallen muziekstijlen aan, gaf haar eigen draai eraan en verweefde ze met traditionele Congolese ritmes en zangtechniek van de Pygmeeën. Bovendien zong ze niet alleen in het Engels, maar ook in het Frans, niet voor niets heette haar twee album Adventures in Afropea. Haar muziek toont onmiskenbaar aan hoe veelzijdig wereldmuziek kan zijn en ze schakelt moeiteloos van reggae uit Jamaica naar de funk van James Brown, van Afro-Cubaanse rumba naar Nigeriaanse juju, van makossa uit Kameroen naar Franse hiphop en van Algerijnse rai naar middeleeuwse Europese harmonieën. En dat terwijl haar allereerste album a capella was.

'From New York to Brussels'

En daar was eind jaren negentig ineens Questlove, de drummer van The Roots, die nu eenmaal een scherp oor heeft voor nieuwe ritmes en originele muziek. Neo-soul was aan flinke opmars bezig en Zap Mama besloot om voor haar album A Ma Zone in 1999 een nieuwe weg in te slaan. Uiteraard met dezelfde kenmerkende zangtechnieken, maar met een meer laidback en herkenbare sound, die we aanduiden als neo-soul. Samen met The Roots nam ze 'Rafiki' op en ook Speech van Arrested Development hielp mee met een nummertje.

Zodoende was het spel op de wagen, want Zap Mama wast weliswaar bekend in de VS, maar dan met name bij het theaterpubliek in de grote steden. Nu bereikte ze ook de hiphopgemeenschap, die niet per se naar het theater ging. Erykah Badu, Common en Talib Kweli wisten niet hoe snel ze een nummertje met haar moesten opnemen, die verschenen op haar Ancestry in Progress uit 2004, dat op nummer 1 terecht kwam in de Billboard World-lijst.

Terug naar de oorsprong

Juist in die neo-soulfase woonde Marie in New York. Ze werd wereldberoemd, voelde zich in België niet helemaal op haar plaats ("In België word ik gezien als Congolese en in Congo als Belgische toerist") en in de smeltkroes van New York was ze op dat moment helemaal op haar plek. Na vier jaar hield ze het toch voor gezien in de VS, voornamelijk omdat ze zich realiseerde dat ze eigenlijk helemaal niet nastreefde om zo beroemd mogelijk te worden. Ze verlangde weer naar huis, naar Brussel, naar haar familie en vrienden.

Dat terug naar de oorsprong-gevoel reflecteerde zich ook in haar muziek, want haar album Supermoon uit 2007 is haar meest intieme, waarin ze met 'Princess Kesia' bijvoorbeeld een muzikale ode brengt aan haar dochter. Op haar meest recente album ReCreation (2009) wilde ze juist de muziek vieren en nodigde zo veel mogelijk gastartiesten uit om het feestje met haar te vieren, zoals Bilal, de acteur Vincent Cassel en Tony Allen.

Dit was een artikel in ons Dossier World. Klik hier voor alle artikelen.